Tegengaan verstoring vogels door recreatie

Een belangrijk thema van Wij&Wadvogels is het tegengaan van verstoring van vogels door recreatie. Daar kwamen deskundigen uit het veld op 26 maart voor bijeen in Leeuwarden. Het probleem van verstoring door recreatie werd breed onderkent, erkent en herkent door de ruim 40 deelnemers.

De bijeenkomst startte met een presentatie van Karen Krijgsveld, senior onderzoeker vogelecologie bij Wageningen University en Research. De dag stond in het teken van uitwisseling van kennis en ervaringen en het verkennen van mogelijke oplossingen. We vatten dit samen aan de hand van een aantal thema’s. 

Fiets- en wandelpaden bij dijken

Bij diverse dijkverstevigingsprojecten worden nieuwe fiets- en wandelpaden vaak als koppelkans meegenomen. Echter, zonder dat men het verstorende effect op vogels voldoende laat meewegen in de besluitvorming. Dit is een probleem dat overal in het Waddengebied speelt. Dit vraagt om een helder zoneringsplan, waarbij de hoog prioritaire vogelgebieden nadrukkelijker moeten worden meegenomen. Dit zoneringsplan zou in goede afstemming tussen natuurorganisaties, terreinbeheerders, waterschappen, ondernemers en bevoegde gezagen tot stand moeten komen.

Aanpak van zonering

Er lopen momenteel diverse trajecten waarbij men werkt aan de zonering van de Waddenzeekust:

• Tussentijdse maatregelen én Actualisatie Natura 2000-beheerplan Waddenzee (Rijkswaterstaat)
• Herziening TBB-gebieden (Waddenunit)
• Integraal beheerplan (Beheerautoriteit Waddenzee)
• Deelproject Wij&Wadvogels: zonering Waddenkust (trekker: It Fryske Gea)

Binnen de Werkgroep Zonering is elke maand afstemming. Wat opvalt als het om zonering gaat, is dat men al bij voorbaat inzet op dat wat maatschappelijk haalbaar is. En dus niet op wat noodzakelijk is voor vogels. Dit komt omdat men in grote mate tegemoet wil komen aan andere (economische) belangen. Tegelijkertijd is de algemene tendens onder aanwezigen dat er meer prioriteit moet liggen bij het natuurbelang. Dit vraagt om een goed beeld van de ecologische impact van menselijke verstoring. Cumulatie van effecten speelt hierbij een grote rol.

Leren door monitoren en onderzoek

Het is belangrijk om een goed beeld te hebben van de recreatiedruk en de gevolgen daarvan. Dit kan bijvoorbeeld door dit regelmatig te monitoren. Zo blijkt uit onderzoek dat het weghalen van paden beter werkt dan paden deels of tijdelijk afsluiten. Ook onderzoek naar recreatie als beperkende factor voor vogelsoorten om terug te keren naar bepaalde gebieden is relevant. Zo kunnen we naast zoneren op bestaande natuurwaarden ook kijken naar zoneren op potentiële natuurwaarden.

Communicatie en geleiding

Het geleiden van recreanten speelt in alle gebieden. De borden en wijze van geleiden is nu verschillend per terreinbeheerder en gebied. Soms staat er veel informatie op de borden. Met als risico dat de bezoeker dit niet leest of begrijpt. Het geleiden van bezoekers bij bijvoorbeeld een broedgebied werkt beter bij een combinatie van een informatiebord en het afzetten van gebieden met touwen.

De behoefte is om te werken aan meer uniforme bebording. Met daarop een eenduidige, korte boodschap die bezoekers snel snappen. Een goed voorbeeld is de uniforme bebording op de stranden van de Waddeneiland om strandbroeders te beschermen. De inhoud van de boodschap staat centraal. Met daarbij ook ruimte voor eigen informatie van de betreffende beheerder. Er volgt nog een evaluatie wat het effect is van deze nieuwe bebording. Lees meer over dit project in dit artikel: WADdoejij | ‘Ik broed!’: één bord voor alle strandbroeders.

Door te investeren in het uitdragen van de urgente boodschap om verstoring te voorkomen, kan het draagvlak voor maatregelen versterken. Eén op één contact is belangrijk, zoals gebeurt door de vrijwillige strandwachten met bezoekers op de Boschplaat op Terschelling. Dit contact kunnen we versterken door een toolbox beschikbaar te stellen met content en beeld- en promotiemateriaal.

Wetgeving en handhaving

Handhaven op ‘verontrusting’ is sinds einde Flora en Faunawet vrijwel niet meer mogelijk. Dit dwingt ons om gebieden af te sluiten om te kunnen handhaven. Ook op het vlak van droogvallen en loslopende honden zijn gaten gevallen in de wetgeving. Er is behoefte aan betere regels en meer coördinatie in de registratie van meldingen en overtredingen. Tegelijkertijd is er een capaciteitsprobleem op het gebied van handhaving. Dat kunnen we niet oplossen met meer communicatie of zonering.

Handhaving is geadresseerd bij degene die dit als onderdeel van het Integraal Beheerplan oppakt.Op vlak van toezicht en handhaving kijkt de Beheerautoriteit naar: 1) samenwerking, 2) registratie en 3) mogelijkheden voor handhaving op verstoring.

Borgen in beheerplannen

Richting de nieuwe beheerplannen werken we aan het nemen van tussentijdse maatregelen voor bepaalde hoogwatervluchtplaatsen, predatie en zonering. Ook zetten we in algemene zin meer in op betere samenwerking en registratie op het gebied van handhaving en verstoring. Door slimme inrichting en positionering van voorzieningen kunnen we recreanten geleiden. Er ligt een kans om ook omliggende gebieden buiten Natura2000 te betrekken. Zo bepaal je aan de voorkant waar je mensen liever wel hebt en waar liever niet. Daar kan je dan de voorzieningen en infrastructuur op aanpassen.

Vrijwilligers

Inzet van vrijwilligers voor de bescherming en handhaving door terreinbeheerders is aanzienlijk. Zowel van eilanders als niet eilanders. Er bestaan wachtlijsten om te worden ingezet als strandwacht op mooie locaties. Op andere plekken is juist behoefte aan meer vrijwilligers. Voor de continuïteit en relevante kennis is het van belang vrijwilligers te ondersteunen door professionals. Anders loopt het niet. Te veel administratieve verplichtingen kunnen demotiveren. Vrijwilligers helpen met beheer zoals het beschermen van nesten of het tellen en monitoren van vogels.

Tot slot

Menselijke verstoring beperken, gaat vooral over voorspelbaarheid van menselijk gedrag voor vogels en het bieden van voldoende ruimte. Dit kan door gebieden efficiënt in te richten in een zoneringsplan met bufferzones voor de hoog prioritaire vogelgebieden. Zo kunnen recreanten niet overal komen. De drie strategieën zijn zonering, communicatie en handhaving. En deze werken het beste als we ze in combinatie toepassen.