Wij&Wadvogels: Hoe het allemaal begon - Gerrit Dommerholt (Vogelbescherming Nederland) vertelt

Even terug de tijd in, hoe is Wij&Wadvogels tot stand gekomen?

Al jarenlang gaan de aantallen vogels achteruit en dan vooral de vogels die de Wadden als broedgebied gebruiken. Dat is een zorgelijke ontwikkeling en met de voorganger van Wij&Wadvogels, ‘Rust voor Vogels, Ruimte voor Mensen’, is een start gemaakt met een extra maatregelenpakket bovenop de N2000 maatregelen, om deze negatieve trend te keren. Dit project eindigde  in 2016. Daaropvolgend lag er binnen het Investeringskader Waddengebied (IKW) de wens  om een meerjarig vervolgproject te starten met samenwerkende natuurorganisaties. Doel: de wadvogelpopulaties tot een gezond niveau te brengen, iets dat nu eenmaal een lange adem vergt. Manon Tentij (Afdelingshoofd Bescherming, Vogelbescherming Nederland) en ik zijn toen om de tafel gaan zitten met het Opgaveteam Waddenzee van het Investeringskader Waddengebied (IKW) om de eerste contouren te schetsen van een achtjarig projectplan. Daarin volgen we bijna 1-op-1 de lijn van het Actieplan Broedvogels Waddenzee van het Ministerie LNV en nemen daarbovenop analyses van hoogwatervluchtplaatsen mee als aandachtsgebied voor niet-broedvogels.'

'Dat is denk ik ook wel onze kracht geweest toen, deze efficiënte aanpak in nauwe samenspraak met alle stakeholders. Al in de voorverkenning hebben we ook actief de samenwerking opgezocht met de natuurorganisaties met wie we tot op de dag van vandaag nog steeds een goed samenwerkingsverband vormen. In 2019 hebben we akkoord gekregen op de eerste vier jaar van het projectplan en werd de financiering toegezegd door het Waddenfonds, de drie waddenprovincies en het ministerie van LNV. En dat was de start van Wij&Wadvogels.’

Waar draait het om bij Wij&Wadvogels?

Rust voor vogels, ruimte voor mensen. Dit is eigenlijk nog steeds de kern van het project. Het creëren van veilige broed- en rustgebieden voor wadvogels terwijl je tegelijkertijd mensen wilt informeren over wat er aan de hand is met die vogels en de handelingsperspectieven die daarbij horen. Overigens is het niet zo dat het bevorderen van vogel broed- en rustgebieden betekent dat er minder ruimte is voor de mensen. Het gaat erom dat mensen zich bewust zijn van het effect van hun handelen. Uitwaaien op het wad kan gewoon, maar dan wel op verantwoorde wijze en op plekken en tijden dat vogels daardoor zo min mogelijk verstoord worden.'

'De insteek waarbij er aandacht is voor vogel én mens komt ook duidelijk terug in het projectplan waarbij we op drie sporen te werk gaan. Het realiseren van fysieke maatregelen in het Waddengebied voor de vogels, spoor één, en het creëren van draagvlak en bewustwording onder mensen, spoor twee. En dit geven we inhoudelijk vorm en sturen we actief bij aan de hand van monitoring, (voor)onderzoek en kennisuitwisseling: het derde en laatste spoor. Deze sporen zijn uitgewerkt in maar liefst 24 deelprojecten die we uitvoeren samen met acht partnerorganisaties: De Waddenvereniging, Het Groninger Landschap, Landschap Noord-Holland, It Fryske Gea, Staatbosbeheer, Natuurmonumenten, The Fieldwork Company en Rijksuniversiteit Groningen, waarbij Vogelbescherming Nederland als penvoerder optreedt.’

'Alles op alles binnen Wij&Wadvogels vóór de wadvogels'

- Gerrit Dommerholt

Welke uitdagingen kent het project?

‘De werkwijze binnen het IKW was in de opstartfase voor iedereen vrij nieuw en daar moesten we een ritme in vinden. Verder merk ik dat het altijd een uitdaging is om alle facetten van een plan gefinancierd te krijgen, dus we besteedden ook veel aandacht aan waarde in het plan, oftewel wat is het beoogde resultaat van de complementerende onderdelen. Bij de eerste aanvraag van fase I was de urgentie wel duidelijk en de voorgestelde werkwijze, deelprojecten en doelen werden gelukkig goed ontvangen door alle financierende partijen. Maar dat blijven altijd wel spannende dingen hoor!'

'Momenteel zitten we in de opstart van fase II, voor de periode 2023 – 2026. Wederom een tijd van veel overleg met zowel de financierende partijen als de partner-natuurorganisaties. Daarover gesproken: de samenwerking met hen en alle andere stakeholders is altijd buitengewoon goed verlopen. Al met al moet ik zeggen dat ik tevreden ben over de opstart van Wij&Wadvogels. Dat geldt overigens ook voor de verdere uitrol. De projectleiders zitten nu midden in het realisatie van vele deelprojecten – met her en der een ingelaste pauze vanwege het broedseizoen – en enkele deelprojecten zijn nu ook al in de afrondende fase. Het resultaat zal nog gemonitord worden, maar daarover ben ik optimistisch gestemd. De vraag is ook wanneer je écht resultaat gaat zien in toenemende vogelaantallen en broedparen. Daar kan in sommige gevallen wel jaren overheen gaan.’

Waar staat dit project over vijf jaar?

‘Dan hebben we fase één en twee volledig - en hopelijk succesvol- afgerond. Het voordeel van twee verschillende fases is dat je als stuur- en projectgroep in staat wordt gesteld kritisch te reflecteren, op fase één in dit geval, en met gezond optimisme kan bijsturen voor een succesvolle tweede fase. Over vijf jaar hebben we ook de balans opgemaakt van de inspanningen van iedereen die betrokken is geweest bij dit project. We hebben een beter beeld van trends in de natuur die van invloed zijn op de vogelpopulaties, maar ook binnen en van de populaties zelf – hoewel je helaas niet op alle trends invloed kan uitoefenen, zoals klimaatverandering. Ook zijn we in staat systematisch te monitoren om eventuele aanpassingen te maken in de maatregelen waar nodig. En: over 5 jaar ga ik ongeveer met pensioen, maar dat is denk ik niet iets waar je het nu over wil hebben, haha!’

Wanneer is voor jou Wij&Wadvogels geslaagd?

‘Als er daadwerkelijk een effect te zien is waarmee we hebben kunnen bijdragen aan gezonde wadvogelpopulaties. Al is het maar minimaal positief, want het is een grote uitdaging waar we voor staan. Maar het is absoluut niet onmogelijk – wat mij betreft zetten we alles op alles binnen Wij&Wadvogels vóór de wadvogels.’

In het meerjarige samenwerkingsprogramma ‘Wij&Wadvogels’ werken Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten, Rijksuniversiteit Groningen, Staatsbosbeheer, The Fieldwork Company, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging aan het herstel van gezonde vogelpopulaties in het Waddengebied. ‘Wij&Wadvogels’ wordt mogelijk gemaakt door het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de drie Waddenprovincies.