Vogelgriep houdt huis in de Waddenzee
De vogelgriep raast door het Waddengebied. De populaties van vooral grote stern en iets mindere mate kokmeeuw, zijn flink getroffen. Ook kluten, visdiefjes, diverse soorten meeuwen werden slachtoffer van de nare ziekte. Het einde van de epidemie is helaas nog niet in zicht. Toch zijn er enkele lichtpuntjes.
Ondanks massale sterfte ook lichtpuntjes
Vorig jaar was het groot nieuws. Een dodelijke variant van de vogelgriep met de naam H5N1 zorgde voor een grote slachting onder grote sterns. Zowel kuikens als volwassen vogels stierven massaal. Hele kolonies werden verlaten, zoals die van de Petten en de Wagejot op Texel, net als die op het eilandje Griend. Daarnaast stierven veel kokmeeuwen, visdiefjes en een roofvogel als de slechtvalk veelvuldig aan vogelgriep.
Vorig jaar was er angst dat de vogelgriep zou overslaan naar steltlopers, zoals kanoet, rosse grutto en zilverplevier. De Waddenzee is zoals bekend het belangrijkste doortrek- en overwinteringsgebied in Noordwest-Europa voor vele soorten steltlopers, een onmisbare schakel in de levenscyclus van vogels die broeden van Canada en Groenland tot Midden-Siberië. De indrukwekkende concentraties van bij elkaar miljoenen vogels zijn natuurlijk in potentie heel kwetsbaar voor vogelgriep. Gelukkig bleef deze groep vogels bespaard, er werden geen noemenswaardige aantallen dood gevonden.
Nog een lichtpuntje was er toen laat in het broedseizoen van 2022 een redelijke kolonie grote sterns neerstreek op een nieuwe locatie: de Prins Hendrik Zanddijk op Texel, waar 600 paar zo’n 300 jongen grootbrachten. Het leek erop dat een klein deel van de broedvogels daadwerkelijk immuun is geworden voor de vogelgriep, of dat al was. Op basis van onderzoek met kleurringen bleek dat een deel van de grote sterns in de nieuwe kolonies uit de weggevaagde kolonies kwam en de vogelgriep dus heeft overleefd. Verder betrof vermoedelijk een groot deel van de broedvogels jonge vogels van enkele jaren oud. Die verblijven hun eerste levensjaren in de Afrikaanse overwinteringsgebieden, keren pas laat in het voorjaar in de broedgebieden terug en vestigden zich nu pas in de kolonies.
Antistoffen onder grote stern
Na de grote sterfte in 2022 was het heel spannend om te zien hoeveel paren grote sterns er in 2023 de Wadden zouden opzoeken. Op Griend – ooit een beroemd broedgebied voor grote sterns – hebben ze helemaal niet gebroed. Op Texel daarentegen is de vorig jaar nieuw ontstane kolonie grote sterns op de Prins Hendrik Zanddijk gegroeid tot ruim 4021 paar dit jaar. Op de Steenplaat, ten noordoosten van Texel hebben zo’n 2000 paar gebroed. Uit bloedonderzoek dit broedseizoen bleek ook dat een deel van de sterns vogelgriep heeft gehad, maar het heeft overleefd doordat de vogels antistoffen hebben aangemaakt.
Recente tegenvallers
Tot enkele weken geleden leek het erop dat het erg goed ging op de Prins Hendrik Zanddijk: veel jongen, waarvan er ook vele zijn uitgevlogen. Op 24 juli werden helaas toch zo’n 500 dode vogels geraapt, een flinke tegenvaller.
Een andere forse tegenvaller was de uitbraak op het eiland Stern, dat in 2017 in de Ems bij de Eemshaven aangelegd. Al snel werd dit één van de belangrijkste broedgebieden voor noordse stern, visdief en kokmeeuw. Eind juni brak er vogelgriep uit en werden ruim 3500 dode vogels van alle drie soorten geraapt.